Projekty zrealizowane

Konserwacja czterech ksiąg metrykalnych z Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie ze środków Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Olsztynie

W wyniku realizacji zadania zostały poddane pracom konserwatorskim cztery księgi z Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie, którym przywrócono wartość użytkową:

Księga chrztów z parafii Lamkowo (1628–1699)

Księga chrztów z parafii Purda Wielka (1683–1764)

Księga chrztów z parafii Biesowo (1890–; 1930–1948)

Księga zmarłych z parafii Kolno (1912-1945).

Dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Zadanie polega na zakupie wyposażenia Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w celu prowadzenia działalności kulturalnej, archiwalnej, opracowania i prezentacji zbiorów.

W ramach realizacji zadania wymieniono na energooszczędne lampy w magazynach oraz czytelni Archiwum Archidiecezji Warmińskiej

Projekt konserwacji pięciu poszytów z Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie, zrealizowany przy pomocy finansowej Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych

            W 2022 r., dzięki wsparciu finansowemu Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, przeprowadzono konserwację pięciu poszytów (jednostek) z Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie. Cztery należą do zespołu korespondencji Warmińskiej Kapituły Katedralnej, a piąty obejmuje księgę inwentarzy zamków biskupich na Warmii. Chronologicznie dotyczą one lat od 1740 r. do prawie końca XVIII w. Początkowa korespondencja związana jest z ostatnimi miesiącami życia biskupa Krzysztofa Andrzeja Jana Szembeka (zm. 16 III 1740 r.) i objęcia rządów przez jego następcę, biskupa Adama Stanisława Grabowskiego. Są w niej jeszcze pisma sygnowane podpisami biskupa Szembeka z Lidzbarka Warmińskiego, ale tylko na początku. Potem korespondencja obejmuje już czynności związane z wyborem następcy. Tym samym pojawiają się w niej pisma nuncjatury apostolskiej, kanoników pochodzenia włoskiego (np. Ignacego Accoramboniego), ale też brata zmarłego biskupa, arcybiskupa gnieźnieńskiego Krzysztofa Antoniego Szembeka. Są też listy sygnowane przez podkanclerzego koronnego Jana Malachowskiego, notariusza publicznego Franciszka Podgórskiego i kardynała Jana Lipskiego z Krakowa. Szczególne znaczenie ma pismo papieża Benedykta XIV do kandydata na biskupstwo warmińskiego, biskupa Adama Stanisława Grabowskiego, w którym zostały przywołanie postanowienia układu piotrkowskiego z 1512 r. w sprawie procedur wyboru rządcy diecezji na Warmii.

Konserwacja poszytów z AAWO w 2022 r. finansowana przez NDAP

Konserwacja 3 ksiąg dzięki dotacji WUOZ w Olsztynie

Dotacja, przyznana przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Olsztynie w 2022 r., umożliwiła poddanie konserwacji 3 ksiąg. Są one oprawione w skórę i spisane na papierze czerpanym. Wskutek upływu czasu i skomplikowanych losów Warmii, zwłaszcza pod koniec II wojny światowej, uległy zniszczeniu do tego stopnia, że określano je jako destrukty. Pierwsza z nich dotyczy parafii w Ornecie. Jej treść koncentruje się wokół zabytku, jakim jest tamtejsza świątynia i jej wyposażenie. Są też informacje o władzach miasta, ludności czy stowarzyszeniach. Zapisy sporządzono w językach łacińskim i niemieckim.

Listy dawnej Warmii

Zadanie publiczne "Konserwacja archiwalnych akt Archidiecezji Warmińskiej" jest współfinansowane ze środków otrzymanych od Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych

Link do prezentacji: https://www.youtube.com/watch?v=KRIqB56bCoc

            Archiwum Archidiecezji Warmińskiej realizuje różne programy mające na celu zabezpieczenie przechowywanej spuścizny, stanowiącej nieocenione dziedzictwo kulturowe i intelektualne historycznej Warmii. W swoich zbiorach przechowuje akta kancelarii biskupiej od początku XVI w., podobnie protokoły powizytacyjne, księgi metrykalne, dokumenty pergaminowe i bardzo obszerną korespondencję od końca XV w. Ta ostatnia liczy prawie 200 tomów, co – zakładając, że w jednym znajduje się około 300 listów – daje imponującą liczbę prawie 60 tys. Jest to zasób, którym może pochwalić się niewiele archiwów w Polsce. Wśród najcenniejszej korespondencji są różne pisma i listy królów polskich oraz najwyższych urzędników dworu królewskiego (kanclerzy, marszałków, hetmanów, referendarzy, pisarzy polnych), księcia pruskiego (od 1701 r. króla), prymasów Polski i biskupów z wielu diecezji, a także rodzin magnacki i szlacheckich. Zostały sporządzone w różnych językach; dominuje łaciński, ale też spotykamy korespondencję w niemieckim, włoskim, francuskim i – oczywiście – polskim. Dotyczą spraw o randze dyplomatycznej oraz relacji międzysąsiedzkich, rodzinnych, prywatnych.

            Do zadania, na które finansowanie pozyskano w 2021 r. od Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych, wytypowano osiem jednostek z zespołu akt, w którym zebrano listy różnych osób, kierowane do Warmińskiej Kapituły Katedralnej we Fromborku w latach 1698–1735. Większość tego okresu przypada na III wojnę północną, w której wojska szwedzkie zaatakowały Polskę i dokonały wielkich spustoszeń na Warmii. W poddanej konserwacji korespondencji są liczne pisma dotyczące płaconych wówczas kontrybucji i innym daninom na utrzymanie wojska. Dwa listy zostały sygnowane przez króla Augusta II (jeden po polsku), ale spotykamy też pisma referendarzy koronnych i kanclerzy czy marszałka generalnego ziem pruskich. Ewenementem jest list generała Poczt Pruskich (czyli poczmistrza polskiej poczty królewskiej) z Gdańska, Wawrzyńca de Sardy. Spotykamy też burgrabiów fromborskiego i pieniężeńskiego (z pieczęcią miasta Pieniężna). Jeden z tomów obejmuje korespondencję kanonika fromborskiego Ludwika Fantoniego juniora, który uchodził za doskonałego znawcę prawa kanonicznego i w latach 1697–1737 przebywał w Rzymie, gdzie bronił praw Warmii – jej niezależności i specyficznego statusu w ówczesnej Rzeczypospolitej.

            Nietypowy jest też tom z korespondencją biskupa Krzysztofa Jana Andrzeja Szembeka, choć jego listy pojawiają się także w innych poszytach. Pełnił najpierw urząd ordynariusza diecezji chełmskiej (1713–1719), potem przemyskiej i od 1724 r. warmińskiej. Tu na szczególną uwagę zasługują listy związane z jego nominacją na Warmię. W tej sprawie pismo do króla Augusta II wysłała Kapituła. Jest list w sprawie rezygnacji z kanonikatu przez Dominika Sienińskiego, by godność tę mógł objąć Szembek, co było warunkiem uzyskania nominacji na biskupstwo warmińskie. Czasem tytułowano go: „Wysoko urodzony Graffie i Wysoko wysłowiony Mości Panie Biskupie”.

           Dokładne zbadanie treści listów jest możliwe teraz, po przeprowadzonej konserwacji. Wcześniej były w stanie posuniętej destrukcji wskutek złych warunków przechowywania w czasie i po II wojnie światowej. Dopiero po zbudowaniu nowego gmachu w Olsztynie w 1977 r. można je było zabezpieczyć, a obecnie także w większym zakresie udostępnić czytelnikom. A ten krótki przegląd zawartości wskazuje, że są niezwykle bogate w treść. Wiele z nich ma zachowane pieczęcie lakowe i opłatkowe. Zostały sporządzone na różnych rodzajach papieru i zawierają wiele znaków wodnych. Są zatem niezwykle cennym skarbem spuścizny intelektualnej i kulturowej Warmii, niepowtarzalnym w treści i formie.

***

            Program konserwatorski objął dokumentację opisową i fotograficzną stanu zachowania, dezynfekcję, badanie pH papieru, oczyszczenie z zabrudzeń, demontaż opraw i rozdzielenie bloku ksiąg na pojedyncze karty i ich pełną konserwację (kąpiel, wzmocnienie struktury, podklejanie bibułką japońską), uformowanie kart w składki oraz odtworzenie ich oryginalnego szycia i bloków ksiąg, rekonstrukcje opraw, dokumentację powykonawczą oraz wykonanie opakowań ochronnych.

Konserwacja akt

przy wsparciu Samorządu Warmińsko-Mazurskiego

W roku 2021, dzięki dotacji Samorządu Warmińsko-Mazurskiego, poddano konserwacji księgę z 1765 roku z zasobu Archiwum Archidiecezji Warmińskiej pt. Acta visitationis decanalis ecclesiarum sub Archipresbyteratu Mehlsaccensi.  Zawiera ona bardzo cenne dokumenty dotyczące Pieniężna i miejscowości należących dawniej do komornictwa pieniężeńskiego.

Przeprowadzenie prac konserwatorskich zakładało zatrzymanie procesu degradacji i niszczenia archiwaliów, polepszenie walorów użytkowych i estetycznych, przywrócenie (na ile to możliwe) pierwotnego wyglądu oraz zabezpieczenie dla przyszłych pokoleń.

Stan zachowania księgi był bardzo zły. Rozwój mikroorganizmów spowodował całkowity rozpad papieru w górnej części. Wzdłuż górnej krawędzi wszystkie karty uległy całkowitemu rozpadowi – nie zachowały się duże fragmenty.

Księga w ramach konserwacji została poddana dezynsekcji metod gazową. Zbadano ph papieru i przeprowadzono pełną konserwację wszystkich kart, odtworzono szycie i naprawiono oprawę księgi.

Dopiero przeprowadzona konserwacja pozwoliła na odczytanie treści księgi.

W ramach zadania zostało zorganizowane spotkanie edukacyjne.

Dofinansowano ze środków Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego

Dotacja ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu

W 2021 r. Archiwum Archidiecezji Warmińskiej, dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, w ramach programu „Infrastruktura kultury”, zrealizowało projekt: Wyposażenie Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie.

Wartość dofinansowania 80.000 zł, a całkowita wartość 100.000 zł.

Zadanie polegało na wyposażeniu Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w urządzenia służące prowadzeniu działalności kulturalnej, archiwalnej, opracowaniu i prezentacji zbiorów.

W ramach zadania został zakupiony skaner, komputery z oprogramowaniem i nagłośnienie.

Archiwum Archidiecezji Warmińskiej istnieje od 1243 r. Posiada bardzo bogate zbiory, obejmujące dokumenty od średniowiecza po czasy współczesne. Siedziba została zbudowana w latach 1973-1977 i wówczas wyposażono ją w podstawowy sprzęt, stosownie do tamtych potrzeb i możliwości.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego

W 2020 r., dzięki dofinansowaniu Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, zrealizowano projekt konserwacji 8 ksiąg obejmujących korespondencję Warmińskiej Kapituły Katedralnej od XVI do XVIII w. Jest to niezwykle interesujący dział spuścizny archiwalnej, w którym zachowały się różne listy i pisma kierowane do dostojników kościelnych i przedstawicieli ówczesnych elit państwowych (szlachty i magnaterii). Wiele z tych dokumentów było adresowanych do dworu i królów Polski, ale też sąsiada z Królewca – księcia (od 1701 r. króla pruskiego) i władców z krajów bardziej odległych. Zostały sporządzone w różnych językach; dominuje łaciński, ale też spotykamy listy w językach: polskim, niemieckim, francuskim i włoskim. Dotyczą spraw prywatnych, rodzinnych oraz o randze dyplomatycznej. Więcej informacji w zakładce: „Informacje w mediach”.